Υποχρεωτικά μαθήματα
Υποχρεωτικά Μαθήματα
κοινά και για τις δύο Κατευθύνσεις
Το μάθημα παρουσιάζει τα βασικά στάδια εκπόνησης έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες, και συγκεκριμένα στις πολιτισμικές σπουδές, στην ιστορία, στη λογοτεχνία και στη μετάφραση/μεταφρασεολογία. Στόχος του μαθήματος είναι να εισαγάγει τους φοιτητές σε βασικά θέματα μεθοδολογίας που αφορούν την επιλογή και χρήση των κατάλληλων ερευνητικών εργαλείων ανάλογα με το θέμα και τον στόχο της έρευνας, τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων, την ερμηνεία και τον σχολιασμό των αποτελεσμάτων, την αναζήτηση πηγών τεκμηρίωσης και τέλος τη σύνταξη και παρουσίαση των ερευνητικών τους εργασιών. Αναφέρονται οι βασικές αρχές συγγραφής και παρουσίασης μιας επιστημονικής εργασίας και δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε ζητήματα ερευνητικής και επιστημονικής δεοντολογίας.
Ενότητες του μαθήματος:
1. Βασικά χαρακτηριστικά της ερευνητικής διαδικασίας
2. Κειμενικά είδη επιστημονικού και ακαδημαϊκού λόγου
3. Ερευνητικές μέθοδοι στις ανθρωπιστικές επιστήμες
4. Πηγές τεκμηρίωσης και συλλογή βιβλιογραφίας
5. Ηλεκτρονικές πηγές και βιβλιογραφικές βάσεις
6. Ανασκόπηση βιβλιογραφίας
7. Σύνταξη βιβλιογραφίας
8. Σχεδιασμός και στάδια εκπόνησης μιας ερευνητικής εργασίας
9. Δομή και συγγραφή επιστημονικής εργασίας
10. Ηλεκτρονική επεξεργασία και μορφοποίηση κειμένου
11. Προφορική παρουσίαση επιστημονικής εργασίας
12. Ζητήματα πνευματικών δικαιωμάτων και επιστημονικής δεοντολογίας
Στόχος του μαθήματος είναι να μελετήσει τις πολιτισμικές μεταφορές και διαμεσολαβήσεις στον ελληνογαλλικό χώρο κατά τον 19ο και 20ό αιώνα. Ειδικότερα εστιάζει στην κίνηση προσώπων, αντικειμένων, ιδεών και αντιλήψεων ανάμεσα στους δύο αυτούς διακριτούς πολιτισμικούς χώρους. Στο πλαίσιο του μαθήματος θα ανιχνεύσουμε τα σημεία συνάντησης, διασταύρωσης και ώσμωσης των δύο πολιτισμών, Ελλάδας και Γαλλίας, μέσα από τις ποικίλες εκφάνσεις τους. Εξετάζονται όψεις αυτού του σύνθετου φαινομένου όπως εκδηλώθηκε στο πεδίο της γραμματείας, της γλώσσας, της ιδεολογίας, των θεσμών, των πολιτικών και άλλων αντιλήψεων. Σημείο εκκίνησης της προσέγγισης είναι η αναζήτηση και ταυτοποίηση των πολιτισμικών διαμεσολαβητών καθώς η συνεισφορά του καθενός ξεχωριστά αλλά και στο πλαίσιο ενός ευρύτερου συνόλου, καθορίζει την ποιότητα και το αποτέλεσμα της διαδικασίας της πολιτισμικής μεταβίβασης. Συγχρόνως, βασική παράμετρο στη μελέτη της διαπολιτισμικότητας αποτελεί ο προσδιορισμός των προθέσεων των πρωταγωνιστών αλλά και το αποτέλεσμά της, ειδικότερα ο μηχανισμός πρόσληψης, οικειοποίησης και διαμόρφωσης του πολιτισμικού προϊόντος.
Ενότητες του μαθήματος:
1. Τι είναι οι πολιτισμικές μεταφορές. Θεωρητικοί προβληματισμοί και μεθοδολογικά εργαλεία
2. Η γαλλική γλώσσα στο επίκεντρο των ελληνογαλλικών σχέσεων
3. Γαλλόφωνος τύπος
4. Η μετάφραση στο επίκεντρο των πολιτισμικών μεταφορών
5. Πολιτισμικές μεταφορές στην περίοδο του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης
6. Φιλελληνισμός και μισελληνισμός
7. Ιδεολογικά ρεύματα και επαναστατικά κινήματα
8. Γαλλική εκπαιδευτική και πολιτισμική παρουσία στην Ελλάδα (Γαλλικά καθολικά σχολεία, Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή)
9. Πολιτισμικοί διαμεσολαβητές στον ελληνογαλλικό χώρο (ταξιδιώτες, έμποροι, μεταφραστές, καθηγητές…)
10. Ελληνογαλλικές πολιτικές και στρατιωτικές σχέσεις
11. Ελληνική διασπορά και μετανάστευση στη Γαλλία
12. Αντανακλάσεις της Ελλάδας στη Γαλλία
Το μάθημα εισάγει τους/τις φοιτητές/τριες στα κυριότερα ρεύματα, σχολές, τάσεις και κινήματα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας από τον ύστερο Μεσαίωνα μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, σκιαγραφώντας αφενός το ιστορικό πλαίσιο και «κανόνα» της εποχής, και αφετέρου τις αισθητικές πρακτικές, το λογοτεχνικό είδος και τις τεχνικές του. Παρουσιάζει τους σημαντικότερους συγγραφείς και τους κύριους εκπροσώπους των ρευμάτων της ευρωπαϊκής γραμματείας μέσω της κριτικής ανάγνωσης και παρουσίασης αντιπροσωπευτικών κειμένων τους, αποσκοπώντας στη δημιουργία ενός βασικού υπόβαθρου γνώσεων για τη γαλλική, ιταλική, ισπανική, αγγλική, γερμανική και ρωσική λογοτεχνία. Τέλος, χρησιμοποιώντας βασικές έννοιες της θεωρίας της λογοτεχνίας, συνδέει συγκεκριμένες τεχνικές και χαρακτηριστικά γνωρίσματα των λογοτεχνικών ειδών με το πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται και με το οποίο αλληλεπιδρούν.
Ενότητες του μαθήματος:
1. Εισαγωγή στην έννοια της λογοτεχνίας και της λογοτεχνικότητας, του λογοτεχνικού είδους, γένους και κανόνα, της διακειμενικότητας και αυτοαναφορικότητας, του συγγραφέα, του αφηγητή. Η ιδέα της «ευρωπαϊκής λογοτεχνίας».
2. Μεσαίωνας: Λυρική ποίηση στη Γαλλία και Ιταλία και αλληλεπιδράσεις.
3. Αφηγηματική ποίηση (Κρετιέν ντε Τρουά, Δάντης).
4. Ουμανισμός-Αναγέννηση: ποίηση, επαναφορά του έπους, ευρωπαϊκός πετραρχισμός (Βιγιόν, Αριόστο, Τάσσο, Κριστίν ντε Πιζάν, Πετράρχης).
5. Ουμανισμός-Αναγέννηση και αφηγηματικές μορφές (Βοκάκιος, Τσώσερ, Μακιαβέλλι, Τόμας Μουρ, Ραμπελαί).
6. Μπαρόκ και κλασικισμός: Λόπε ντε Βέγκα, Σαίξπηρ, Θερβάντες, Ρακίνας, Μονταίν, Μαντάμ ντε Λαφαγιέτ.
7. Παρουσίαση εργασίας.
8. Διαφωτισμός: γαλλικός Διαφωτισμός, κίνημα Θύελλα και Ορμή, προρομαντισμός (Μοντεσκιέ, Ντιντερό, Γκαίτε, Ρουσσώ).
9. Γαλλικός ρομαντισμός και ευρωπαϊκοί ρομαντισμοί (Ντε Μυσσέ, Ουγκώ, Σατωμπριάν, Ντε Σταλ, κ.ά.).
10. Γαλλικός ρεαλισμός και νατουραλισμός και ευρωπαϊκές εκφάνσεις τους.
11. Ύστερος 19ος αιώνας: Συμβολισμός, αισθητισμός, παρνασσισμός.
12. Μοντερνισμός και εκφάνσεις του στην Ευρώπη και στη Γαλλία. Το τέλος των λογοτεχνικών ειδών (Κάφκα, Τζόυς, Προυστ, Γουλφ, Μούζιλ).
13. Ευρωπαϊκές Πρωτοπορίες: Φουτουρισμός, Νταντά, Σουρεαλισμός.
Το εν λόγω σεμινάριο διαρθρώνεται σε 3 συναντήσεις μεταξύ διδασκόντων και υποψηφίων μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών με σκοπό την καθοδήγησή τους σε θέματα συμβουλευτικής και επίβλεψης της διπλωματικής τους εργασίας. Οι συναντήσεις γίνονται σε απόσταση 45 ημερών περίπου και αποτυπώνουν προοδευτικά την εξέλιξη της διαδικασίας συγγραφής της εργασίας μέχρι το τελικό στάδιο οριστικοποίησής της.
Η 1η συνάντηση στοχεύει στην προφορική παρουσίαση εκ μέρους των φοιτητών/τριών του θέματος της διπλωματικής τους καθώς και του πλάνου-σκελετού της. Οι φοιτητές/τριες πρέπει να έχουν προσδιορίσει το θέμα τους, να έχουν κάνει σχετική έρευνα σε αυτό, να έχουν καθορίσει εν πολλοίς τα μέρη και τις ενότητες που θα την απαρτίσουν καθώς και τα μεθοδολογικά εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουν. Η παρουσίαση και ο σχολιασμός μιας αρχικής βιβλιογραφίας είναι θεμιτά. Οι διδάσκοντες θα συνδράμουν στον εντοπισμό τυχόν αδυναμιών του θέματος και της βιβλιογραφίας καθώς και της άνισης ανάπτυξης των τμημάτων της εργασίας και θα επιβεβαιώσουν την ορθότητα των στόχων που έχουν τεθεί.
Η 2η συνάντηση στοχεύει στην προφορική παρουσίαση εκ μέρους των φοιτητών/τριών του οριστικού πλάνου της διπλωματικής εργασίας καθώς και της πλήρους βιβλιογραφίας της. Στο στάδιο αυτό καλούνται οι φοιτητές/τριες να έχουν σαφή εικόνα του θέματος και της ανάπτυξής του και να είναι σε θέση να εκθέσουν με σαφήνεια τη μεθοδολογία και τα ερευνητικά τους εργαλεία και πώς αυτά θα χρησιμοποιηθούν στη συγγραφή της εργασίας.
Η 3η συνάντηση προϋποθέτει ότι οι φοιτητές/τριες έχουν εργασθεί επαρκώς στο μεσοδιάστημα και έχουν συγγράψει μεγάλο μέρος της μεταπτυχιακής τους εργασίας με αποτέλεσμα να βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο ανάπτυξης. Θα συζητηθούν τυχόν δυσκολίες μεθοδολογικής προσέγγισης και ουσιώδη ζητήματα περιεχομένου που έχουν ανακύψει κατά το στάδιο αυτό, το οποίο προηγείται της τελικής παράδοσης. Η ανατροφοδότηση εκ μέρους των διδασκόντων στη συνάντηση αυτή είναι κρίσιμη για την επιτυχή περαίωση της εργασίας.
Υποχρεωτικά Μαθήματα
Κατεύθυνσης Λογοτεχνίας-Πολιτισμού
Από τη γέννησή της, στις αρχές του 19ου αιώνα, η συγκριτική γραμματολογία είναι μια επιστήμη σε κρίση: οι συγκριτολόγοι του 20ού αιώνα αναγγέλλουν τακτικά τον θάνατό της ή τις επιστήμες που ετοιμάζονται να την αντικαταστήσουν. Σύμφωνα με τους επικριτές της, η συγκριτική γραμματολογία μετά βίας μπορεί να θεωρηθεί επιστήμη καθώς δεν διαθέτει αποκλειστικά δικό της αντικείμενο μελέτης ή μεθόδους.
Η άσκηση της συγκριτικής γραμματολογίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της και τα όριά της μεταβάλλονται σύμφωνα με το θεωρητικό ή θεσμικό πλαίσιο της εποχής. Το μάθημα έχει στόχο να μυήσει τους φοιτητές στην ιστορία αυτής της πρωτεϊκής επιστήμης και στις μεθόδους τις οποίες έχει χρησιμοποιήσει ή χρησιμοποιεί ακόμη, εστιάζοντας στον μετασχηματισμό των κριτικών και θεωρητικών προϋποθέσεών της μετά την εμφάνιση της «θεωρίας».
Ενότητες του μαθήματος:
1. Εισαγωγή: Τι είναι η συγκριτική γραμματολογία;
2. Η συγκριτική γραμματολογία τον 19ο αιώνα
3. Η συγκριτική γραμματολογία τον 20ό αιώνα
4. Εθνικισμός και συγκριτική γραμματολογία
5. Συγκριτική γραμματολογία και ιστορία λογοτεχνίας Ι: Περίοδος, ρεύμα, είδος, κανόνας
6. Συγκριτική γραμματολογία και ιστορία λογοτεχνίας ΙΙ: Από την Quellenforschung
7. και την έννοια της επίδρασης στη διακειμενικότητα και στις θεωρίες της ανάγνωσης
8. Συγκριτική γραμματολογία και ιστορία λογοτεχνίας ΙΙΙ: Η αισθητική της πρόσληψης και η νέα ιστορία λογοτεχνίας
9. Από τη θεματική κριτική και την ιστορία των ιδεών στον δομισμό
10. Συγκριτική γραμματολογία και μετάφραση
11. Συγκριτική γραμματολογία και πολιτισμικές σπουδές
12. Η λογοτεχνία και οι τέχνες
13. Λογοτεχνία και δίκαιο.
Υποχρεωτικά Μαθήματα
Κατεύθυνσης Μετάφρασης
Το μάθημα αυτό αποτελεί μάθημα μύησης στον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε η μετάφραση γενικότερα, και η λογοτεχνική μετάφραση ειδικότερα, στη διαμόρφωση της ελληνικής κοινωνίας ήδη από την περίοδο του ελληνικού Διαφωτισμού (1770-1821), αλλά και στα χρόνια που το νεαρό ελληνικό κράτος έκανε τα πρώτα του βήματα τον 19ο αιώνα, χωρίς να χάσει τον καθοριστικό της ρόλο όμως και μεταγενέστερα κατά τον 20ό αιώνα.
Ενότητες του μαθήματος:
1. Ελληνικός Διαφωτισμός και μετάφραση. Ο Αδαμάντιος Κοραής και η μετακένωση
2. Ζητήματα θεωρίας του μεταφραστικού εγχειρήματος από τους έλληνες διαφωτιστές
3. Χαρτογράφηση του μεταφραστικού τοπίου από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1830
4. Η επανάσταση στον χώρο των λογοτεχνικών μεταφράσεων της δεκαετίας του 1840 5. και η αντεπανάσταση της δεκαετίας του 1850
6. Οι δεκαετίες του 1860 και 1870 και η άνθιση των γαλλικών μεταφράσεων
7. Από την άνθιση στην πτώση: οι δεκαετίες του 1880 και 1890
8. Χαρτογράφηση της μεταφραστικής παραγωγής από τις αρχές του 20ού μέχρι την αυγή του 21ου αιώνα
9. Οι διαδρομές των Γάλλων συγγραφέων στα ελληνικά γράμματα
10. Πορτρέτα μεταφραστών
11. Τα έργα, πρωτότυπα και οι μεταφράσεις τους
12. Το εκδοτικό τοπίο
13. Επισκόπηση της μεταφραστικής περιπέτειας.
Το εργαστήριο αυτό επικεντρώνεται στη μετάφραση του πεζού λόγου, κυρίως του μυθιστορήματος αλλά και της νουβέλας και του διηγήματος. Εξετάζει τα διάφορα χαρακτηριστικά του είδους από τη μεταφραστική οπτική, ακολουθώντας χρονολογικά αλλά και υφολογικά κριτήρια. Στόχος του εργαστηρίου είναι η εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τις κυριότερες μεταφραστικές δυσκολίες που θέτει η μυθιστορηματική γραφή σε ένα χρονολογικό φάσμα που καλύπτει τον 19ο έως τον 21ο αιώνα.
Ενότητες του μαθήματος:
1. Μυθιστόρημα, αφηγητής, πρόσωπα, ιστορία, ταυτότητες, χώρος και χρόνος στην παλέτα του μεταφραστή
2. 19ος αιώνας: ο αιώνας του μυθιστορήματος. Μετάφραση και ρομαντισμός: Chateaubriand, Hugo
3. 19ος αιώνας: ο αιώνας του μυθιστορήματος. Μεταφράζοντας το ρεαλιστικό μυθιστόρημα: Stendhal, Flaubert, Maupassant κτλ.
4. 19ος αιώνας: ο αιώνας του μυθιστορήματος. Μεταφράζοντας το νατουραλιστικό μυθιστόρημα: Zola
5. Μυθιστόρημα και σουρεαλισμός: Breton, Aragon, Soupault κτλ.
6. Το εργαστήριο της γραφής: Queneau, Vian, Perec, Simon
7. 20ός αιώνας: τα ιερά τέρατα του μυθιστορήματος Proust, Céline, Camus, Sartre
8. Μυθιστόρημα γένους θηλυκού: Beauvoir, Sagan, Duras, Ernaux κτλ.
9. Το ιστορικό μυθιστόρημα: από τον Alexandre Dumas στον Amin Maalouf
10. Το αστυνομικό μυθιστόρημα: Maurice Attia, Fred Vargas, Maurice Leblanc
11. Μετάφραση παιδικής λογοτεχνίας
12. Το μυθιστόρημα της καθημερινής ζωής.
Στόχος του μεταπτυχιακού μαθήματος είναι να εισαγάγει και να εκπαιδεύσει τους φοιτητές σε σύγχρονα λογισμικά που υποστηρίζουν τη μεταφραστική πράξη. Στόχος είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων για την επιλογή και χρήση των κατάλληλων μεταφραστικών εργαλείων ανάλογα με το είδος της μετάφρασης, καθώς και η εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες αλλά και τις σύγχρονες μεταφραστικές πρακτικές που συνδέονται άμεσα με την αγορά εργασίας.
Ενότητες του μαθήματος:
1. Εισαγωγή στη γλωσσική τεχνολογία
2. Ο ρόλος της τεχνολογίας στη μετάφραση
3. Γλωσσολογία σωμάτων κειμένων
4. Ορολογικές βάσεις δεδομένων
5. Εργαλεία διαχείρισης και συντονισμού μεταφραστικών έργων (projects)
6-7-8. Μεταφραστικές μνήμες
9-10. Οπτικοακουστική και πολυμεσική μετάφραση
11. Εργαλεία επιχώριας προσαρμογής
12. Μετεπιμέλεια (post-editing), πληθοπορισμός (crowdsourcing), συνεργατική μετάφραση, φόρα συνεργασίας και πλατφόρμες συνεργατικής μετάφρασης.
Το εργαστήριο επικεντρώνεται στα χαρακτηριστικά και στις συμβάσεις του δοκιμιακού, ακαδημαϊκού και επιστημονικού λόγου και στις ιδιαίτερες δυσκολίες που συνεπάγονται για τη μετάφρασή του. Το δοκίμιο αποτελεί ένα κειμενικό είδος (genre) που περιλαμβάνει κείμενα που μπορεί να ανήκουν ως προς τη θεματική τους σε διάφορες θεωρητικές κυρίως επιστήμες (φιλοσοφία, κοινωνιολογία, ψυχολογία/ψυχανάλυση, ιστορία, λογοτεχνία, μεταφρασεολογία, πολιτισμικές σπουδές κτλ.) και ως προς τη μορφή τους σε διάφορους τύπους κειμένων (κριτική, πραγματεία, μονογραφία, σχόλιο, βιογραφία κτλ.). Στόχος του εργαστηρίου είναι η εξοικείωση των φοιτητών με τις κυριότερες μεταφραστικές δυσκολίες που θέτει το συγκεκριμένο είδος, όπως ζητήματα ορολογίας, τεκμηρίωσης, ύφους, διακειμενικότητας, υποσημειώσεων.
Ενότητες του μαθήματος:
1. Βασικά χαρακτηριστικά και συμβάσεις του δοκιμιακού λόγου
2. Φιλοσοφία - Ιστορία των ιδεών (Κώστας Αξελός, Philippe Nemo, Paul Ricoeur)
3. Ψυχολογία - Ψυχανάλυση (Jacques Lacan, Colette Soler, René Zazzo)
4. Μεταφρασεολογία (Jean-René Ladmiral, Antoine Berman, Barbara Cassin)
5. Λογοτεχνική θεωρία και κριτική (Roland Barthes, Michel Butor, Michel Zéraffa)
6. Ανακεφαλαίωση - Σύνθεση: μεταφραστικές δυσκολίες
Η κάθε προτεινόμενη θεματική ενότητα αντιστοιχεί σε 2 τουλάχιστον μαθήματα, ανάλογα με τις δυσκολίες του κειμένου και τον ρυθμό των φοιτητών/τριών.